Magisch meditatieve mandala’s (FDC 812)

Zes caleidoscopen in 2D raamwerk van een postzegel

Haarlem, 31 augustus 2020. De caleidoscoop is een cilinder bedekt met spiegels en een compartiment met kleurrijke voorwerpen. Met het draaien van de koker ziet de kijker via een kijkopening een ‘taartvorm’ die bij elke beweging verandert. Zo’n afbeelding heet ook een mandala. PostNL heeft zes postzegels ontworpen met 2-dimensionale caleidoscopen. De Nederlandse Vereniging van Postzegelhandelaren (NVPH) ontwierp speciaal voor deze zes hypnotiserende afbeeldingen een eerstedagenvelop. De postzegels en de eerstedagenvelop zijn vanaf 14 september verkrijgbaar.

Evenwicht

Het postzegelvel Caleidoscoop is volledig gevuld met kleurrijke symmetrische patronen zoals die ook te zien zijn door een caleidoscoop. Een kleurrijk lijnenpatroon is aan de linkerkant van de eerstedagenvelop gezet waarmee symmetrie in kleur met de postzegels ontstaat. Symmetrie speelt een belangrijke rol in de natuur. We vinden haar terug in de rangschikking van bloemblaadjes en bijvoorbeeld ook in de wijze waarop elementaire deeltjes, zoals kristallen, zijn geordend. Het is daarom vast geen toeval dat mensen symmetrische vormen aantrekkelijk vinden; het brengt ons in evenwicht.

Mooie vorm om naar te kijken

Het woord caleidoscoop is een samenvoeging van Griekse woorden met de betekenis: ‘Mooie vorm om naar te kijken’. De caleidoscoop is in 1817 door Sir David Brewster (1781-1868) uitgevonden. Whizzkid Brewster was tien jaar toen hij zijn eerste telescoop bouwde; op zijn twaalfde vertrok hij naar de universiteit. De caleidoscoop was in eerste instantie bedoeld als wetenschappelijk instrument voor onderzoek naar de breking van licht met behulp van spiegelsymmetrie. Brewster kwam later pas met het idee om het als speelgoed op de markt te brengen. Een caleidoscoop wordt gemaakt met twee of meer spiegels. Door de spiegels onder een hoek van 60 graden te zetten, ontstaat een soort taartvorm met een even aantal ‘taartpunten’ als beeld. In een koker worden aan de ene doorschijnende zijde gekleurde voorwerpen geplaatst en via een kijkopening aan het andere uiteinde van de buis kan de kijker talloze symmetrische samenstellingen zien.

Over de eerstedagenvelop

In de postzegelhandel waren vroeger de enveloppen zonder zegels los te koop. Verzamelaars frankeerden ze en stuurden ze (in een omslag) naar de PTT, om ze daar op de dag van uitgifte af te laten stempelen. Na 1960 gingen steeds meer verzamelaars de enveloppen ‘blanco’ (zonder adres) verzamelen. Oudere eerstedagenveloppen zonder adres zijn schaars en een interessante investering. Sinds [jaartal] ontwerpt de NVPH jaarlijks zo’n twintig eerstedagenveloppen passend bij de postzegelserie. Ze zijn een geliefd verzamelobject voor themaverzamelaars en verzamelaars van specifieke postzegelontwerpers en zijn ook los verkrijgbaar.